‘Er zijn gebieden waar geen weidevogel meer zit’

ZEGVELD • Weidevogelbeheer is volgens Cees de Groot een kwestie van een lange adem. “Niets doen is geen optie”.

Het is eind mei en er breekt een belangrijke tijd aan voor weidevogels in de polders rond Zegveld. Kuikens van soorten als grutto, kievit en tureluur kruipen uit het ei en trekken de wijde wereld in, op zoek naar voedsel. “Dan zijn ze het meest kwetsbaar”, weet Cees de Groot van de Weidevogelwerkgroep Woerden. “Voor kraaien, reigers, buizerds en verwilderde huiskatten is zo’n kuikentje een heerlijke snack. Een bitterbal die je in één keer opeet.”  

Gedrag
Hij is deze ochtend op pad met Krijnie van Oostrum en Rinus van der Does, twee andere leden van de werkgroep. Samen gaan ze het land in, om nesten te zoeken en kuikens te traceren. Om verstoring te voorkomen lopen ze langs de randen van de percelen. “We letten vooral op het gedrag van de vogels”, legt Krijnie uit. “Als een grutto een hoop kabaal maakt, dan weet je dat -ie waarschijnlijk ergens in de buurt z’n nest heeft.”

Gevonden nesten worden via een app ingevoerd en gedeeld met de boer. “Die weet dan tijdens het maaien precies waar de nesten zitten. Dan kan hij er rekening mee houden.” Van der Does tuurt ondertussen door zijn verrekijker en wijst naar een grutto die op een plasdraspomp zit. Met de pomp, die op zonne-energie werkt, wordt een stuk land nat en drassig gehouden. Dergelijke plas-drasgebieden zijn bijzonder in trek bij weidevogels. “De vogels kunnen er ongestoord voedsel vinden, zoals wormen, omdat de bodem er zacht is.”

Het land is van Zeger Kastelein, volgens De Groot een ‘echte weidevogelboer’. Hij heeft met het collectief Rijn Vecht en Venen afspraken gemaakt om - tegen een vergoeding - een aantal percelen later te maaien. “Door graslanden in fasen te maaien en te beweiden (mozaïekbeheer, red.) creëer je een patroon van percelen met kort en lang gras. Zo ontstaat er een gevarieerd weidelandschap waarin kuikens meer voedsel vinden en altijd ergens veilig kunnen rondscharrelen.”

• Een paartje grutto’s. - aangeleverd

Kleur
Het gras heeft ook veel kleur door de aanwezigheid van veel soorten kruiden en bloemen. Die trekken insecten aan die weer als voedsel dienen voor weidevogels. Enige nadeel is dat het voor de boer ‘dikke koeienstront’ oplevert. “Dat vindt een boer niet zo prettig.” De Groot loopt verder en wijst in de verte, naar de Grecht. Bomen langs dit veenriviertje zijn weggehaald. “Dat waren perfecte uitkijkplekken voor roofvogels. Nu die weg zijn, lopen kuikens minder risico om gegrepen te worden.”

Ondanks de inzet van boeren en weidevogelbeschermers is het de laatste jaren een stuk stiller geworden in de graslanden in en rond Woerden. “Er zijn echt minder weidevogels”, verzucht De Groot. “In een aantal gebieden gaat het goed, maar er zijn ook gebieden waar geen weidevogel meer zit. Het probleem is dat ze behoorlijk honkvast zijn. Een grutto die hier broedt gaat volgend jaar niet opeens in de Krimpenerwaard een nest bouwen. Je zult dus je best moeten blijven doen om het ze hier naar de zin te maken. Het blijft nodig om ze te beschermen. Niets doen is geen optie.”

Meer broedparen geteld

WOERDEN • Maatregelen voor behoud en bescherming van weidevogels lijken goed uit te pakken in Noord-West Utrecht (Woerden, Kockengen en De Rode Venen). Dat zegt José van Miltenburg van Weidevogelwerkgroep Woerden. 

Zo nam het aantal broedparen van de kievit toe van 413 in 2020 naar 500 in 2022. De grutto ging van 543 naar 587, tureluur van 272 naar 323 en scholekster van 241 naar 261. Van Miltenburg wijst op een getal dat misschien nog wel belangrijker is: het bruto territoriaal succes. Oftewel, hoeveel van de broedparen leveren ook daadwerkelijk vliegvlugge jongen af? Dat cijfer ligt bij de grutto dit jaar op 70 procent. “Dat is voldoende om de jaarlijkse sterfte op te vangen en om de populatie op peil te houden.”
Boeren zijn nauw betrokken bij het weidevogelbeheer in Noord-West Utrecht. Zij realiseren steeds vaker plasdras, natte plekken waar in het voorjaar voldoende voedsel (lees: wormen) is te vinden voor weidevogels. De percelen waar de vogels broeden laten zij met rust. Op die percelen wordt later gemaaid. Zodra ze uit het ei kruipen, gaan kuikens op zoek naar insecten. Die vinden ze op de percelen met veel kruiden. Dit ‘mozaïek’ van verschillend beheer draagt volgens van Miltenburg bij aan de kuikenoverleving. “In de omgeving van Woerden, Zegveld en Kamerik gaat het, dankzij dat verschillende mozaïek, goed met de weidevogels.” Het weidevogelbeheer in Noord-West Utrecht wordt gefinancierd door de provincie Utrecht en gecoördineerd door collectief Rijn, Vecht en Venen. Vrijwilligers hebben een belangrijke rol in het vinden en beschermen van de nesten.