‘Koeiemart kán niet zonder koeien’

WOERDEN • De ziel was eruit toen de Koeiemart in Woerden het in 2001 zonder koeien moest doen. Een jaar later waren ze terug, dankzij het Agrarisch Centrum Woerden. De koeienkeuring op het Kerkplein bleek een schot in de roos.

Tot begin deze eeuw was het een vertrouwd beeld op de laatste woensdag van oktober. Honderden koeien die rijen dik in de straten van de Woerdense binnenstad stonden opgesteld, vastgebonden aan hekken en lantaarnpalen. Op de straten lag stro, om ze ‘begaanbaar’ te houden. Houten planken moesten gevels en stenen stoepen beschermen. 

“De hele stad rook naar koeienstront”, herinnert Adrie Vollering (58) zich nog goed. “Het regende ook bijna altijd, maar niemand die klaagde. Het hoorde er allemaal een beetje bij, net als de snert die je die dag at.” Als klein ventje ging Adrie al naar de Koeiemart. Om te kijken hoe boeren in alle vroegte het Kerkplein op kwamen rijden om hun koeien uit te laden. “Als het kon hielp ik een handje mee.” 

Handjeklap
Jan van Zijtveld (70) komt ook al sinds zijn jeugd elk jaar naar de Koeiemart. “We woonden in Zwammerdam en reden ’s morgens vroeg met paard en wagen richting Woerden. Als we het paard ergens hadden gestald en de wagen neergezet, liepen we de markt op.” Het ging in die jaren nog echt om de handel. “Boeren kwamen naar de markt om koeien te kopen of verkopen. Via handjeklap ging een koe over van de ene naar de andere eigenaar.” 

In 2001 brak de mond-en-klauwzeerepidemie uit en was het gedaan met de handel. De Koeiemart kon wel doorgaan, maar zonder koeien. En dat viel volgens Jan direct op. “Het was ineens niks meer, de ziel was eruit. Het was voor iedereen duidelijk dat de Woerdense Koeiemart niet zonder koeien kán.” 

Om het evenement te redden, móesten de koeien wel terugkeren. Dat gebeurde in 2003 toen het Agrarisch Centrum Woerden besloot een koeienkeuring te houden. In een tent op het Kerkplein stonden dat jaar vier koeien en twee kalfjes. Adrie: “Het werd een grandioos succes. Iedereen wilde die tent in om te kijken naar de koeien en ze te aaien.” In de jaren die volgde, groeide het aantal koeien. Tijdens de laatste editie - in 2019 - stonden er 45 koeien en 15 kalfjes. “Daar houden we het bij.”

Spreekstalmeester
Boeren uit Woerden en omgeving staan nu in de rij om hun mooiste koeien te laten keuren door een deskundige jury. “De juryleden kijken naar de uier, de benen en de koe in zijn geheel”, zegt Jan, die tijdens het evenement als spreekstalmeester fungeert. “Ik vraag de juryleden of ze willen uitleggen waarom ze koe A mooier vinden dan koe B. Dan begrijpen bezoekers beter hoe zo’n keuring werkt.” 

Voor de show wordt elke koe tiptop gewassen en getoiletteerd. Het wassen gebeurt met een hogedrukspuit. “Dat vinden koeien helemaal niet erg”, weet Adrie. “Sterker nog, ze genieten ervan. En het moet gewoon gebeuren. Soms zit er nog wat stront aan hun vacht of poten. Dat wil je natuurlijk niet hebben als de jury je koe gaat beoordelen.” 

• Koe wordt met een hogedrukspuit schoon gespoten. - Paul van den Dungen

Boeren die aan de keuring meedoen, komen uit heel het veenweidegebied. Ze kunnen allemaal prijzen winnen, maar alleen koeien uit de gemeente Woerden kunnen ‘Woerdens Mooiste’ worden. Jan: “Burgemeester Victor Molkenboer maakt de winnaar bekend en zal de koe ook melken. Dat hoeven we ‘m niet meer te leren; dat kan hij wel. Bezoekers mogen van te voren raden hoeveel liter hij melkt. De opbrengst van de wedstrijd gaat naar een goed doel. Dit jaar is dat de voedselbank.” 

Het voorbrengen van de kalfjes trekt echter het meeste bekijks. “De kinderen die meedoen hebben vaak thuis geoefend met het kalf. En ze ook mooi geschoren en schoongemaakt. Als ze dan ‘voor het echie’ in de ring staan in hun pakkie om een rondje te lopen, staat de tent vol met trotse ouders, opa’s en oma’s.”

Ook dit jaar staat er weer een knuffelkoe in de tent. Kinderen mogen die aaien en er eventjes op zitten. Uit ervaring weet Jan dat daar altijd veel belangstelling voor is. “We hebben een keer een jaar gehad dat meer dan 800 kinderen op de koe wilden zitten. Zo zie je maar hoe gek kinderen op koeien zijn.’

Papierwerk
Het organiseren van de keuring zelf is nooit zo’n probleem. Het is volgens Adrie vooral het papierwerk dat veel tijd vergt. “Elke koe moet van te voren door een veearts medisch gekeurd worden, want hij komt met ander koeien in aanraking. Je wil voorkomen dat dieren ziek worden.” 

Of ze uitkijken naar de Koeiemart? Jan kan na die vraag een glimlach nauwelijks onderdrukken. “Tuurlijk, we hebben er door corona twee jaar op moeten wachten. Bij mij staat 26 oktober rood omcirkeld in de agenda.”