Foto-expositie over Woerdense dakpannenfabriek

woerden • De Woerdense Dakpannen en Steenfabrieken, ook wel Wodast genoemd, staat centraal in de expositie van documentair fotograaf Aart Sliedrecht die vanaf vrijdag 2 juni is te zien bij Galerie Van Slagmaat. 

Iedereen in Woerden en omgeving kent ‘m wel, de kenmerkende hoge schoorsteen van de dakpannenfabriek naast de Oude Rijn. Wat minder mensen weten is dat er in de fabriek nog altijd dakpannen worden gemaakt. “Zo’n twaalf miljoen per jaar”, vertelt Wiebe Kompier, hoofd productie bij BMI Monier tijdens een rondleiding door de fabriek. “Het grootste deel gaat naar renovatieprojecten, maar we maken hier ook met de hand gemaakte dakpannen. Dat gebeurt veelal in opdracht van architecten die dakpannen nodig hebben met afwijkende afmetingen.”

Geautomatiseerd
Het productieproces is in de loop der jaren bijna volledig geautomatiseerd. Als de klei binnenkomt en is gemengd, begint de daadwerkelijke fabricage van dakpannen. Zodra die hun vorm hebben gekregen, gaan ze één van de negen ovens in. Tijdens het bakproces worden de dakpannen bij een temperatuur van zo’n 1000 graden Celsius gebakken. Hierdoor wordt de klei omgezet in duurzaam keramiek. De stoom die vrijkomt, gaat via een stalen pijp - gefilterd - de lucht in. “De oude schoorsteen gebruiken we al lang niet meer”, verduidelijkt Kompier. “Maar we laten ‘m staan, want het is een monument. Het herinnert aan de bakstenen- en dakpannenindustrie langs de Oude Rijn.”

Die historie prikkelde fotograaf Aart Sliedrecht om een nieuw fotoproject op te zetten. Hij maakte eerder foto’s van de Pannenbakkerijen, het buurtje net naast de dakpannenfabriek waar ooit de fabrieksarbeiders woonden. In april van dit jaar resulteerde dat in een expositie bij Galerie Van Slagmaat. “Het was eigenlijk logisch dat ik ook iets zou doen met de fabriek die ernaast staat”, vertelt hij. “Toen de directie een kijkje kwam nemen, heb ik het ter sprake gebracht. Ik stelde voor om foto’s te maken in de fabriek en van de werknemers.”

• Medewerkers van de dakpannenfabriek tijdens hun werkpauze. - archief

Dat zijn er een stuk minder dan vroeger. Werkten er rond 1920/1930 ruim honderd mensen, tegenwoordig zijn dat er nog zo’n dertig. “Met het kantoorpersoneel en de technische dienst erbij zitten we op 56 werknemers”, weet Kompier. “De mensen die nog in de fabriek rondlopen, hebben vooral een controlerende functie. Er komt nog maar weinig handwerk bij kijken. Veel van de werknemers werken er al lang, soms wel dertig of veertig jaar. “Zelf ben ik in 1987 begonnen en nooit meer weggegaan.”

Vakantiewerk
Heel wat Woerdenaren hebben in het verre verleden gewerkt in de dakpannenfabriek. Vaak ging het om vakantiewerk. Vandaag de dag is het door de krapte op de arbeidsmarkt lastig om nieuw personeel te vinden. Kompier wijst naar de veranderingen in de maatschappij. “Jongeren willen niet meer werken in een stoffige en lawaaiige fabriek. Die leren liever nog even door voor een baan op kantoor. We halen onze werknemers nu uit Oost-Europa en zelfs Afrika. Die bieden we een taalcursus aan om ze zo te helpen met de integratie hier in Nederland.”

Tijdens zijn bezoekjes aan de fabriek zette Sliedrecht bijna alle werknemers op de foto. “Ik liep regelmatig rondjes en maakte, vooral tijdens de werkpauze, portretten van hen. Ik gaf ze later dan een printje van de foto. Vonden ze leuk. Ik snap dat wel. Hoe vaak gebeurt het nou dat je op de foto wordt gezet als je werkt?”

Voor de expositie maakte Sliedrecht een selectie van alle foto’s die hij had gemaakt. Hij koos de mooiste uit en combineert die met oude foto’s die hij uit de archieven opdook. “Ik heb prachtige plaatjes van vroeger gevonden die goed weergeven hoe het productieproces er een eeuw geleden uitzag.” 

Naast de expositie komt er ook nog een boek uit van historicus Jan van Es. “De steen- en dakpannenindustrie is heel belangrijk geweest voor Woerden. Die gaf de stad een enorme boost. Langs de Oude Rijn stonden tientallen fabrieken waar ze stenen maakten. Die zijn allenmaal verdwenen. Alleen de fabriek van Monier is overgebleven.” 

De expositie is te bezoeken op de vrijdag en zaterdag 2, 9 en 3, 10 en 16, 17 juni in de expositieruimte van Galerie Van Slagmaat aan de Leidsestraatweg 39 in Woerden.